สารต้านอนุมูลอิสระหรือแอนตี้ออกซิแดนท์ (Antioxidant) เป็นคำที่หลายคนคงคุ้นหูว่ามีส่วนช่วยเรื่องสุขภาพต่างๆ ว่าแต่คุณรู้หรือไม่ว่าอนุมูลอิสระน่ากลัวแค่ไหน แล้วสารต้านอนุมูลอิสระช่วยเราได้อย่างไร วันนี้เราจะพาไปหาคำตอบกัน
อนุมูลอิสระคืออะไร?
อนุมูลอิสระ (Free Radical) คือโมเลกุลหรืออะตอมในร่างกายของเราที่ไม่เสถียรเพราะมีอิเล็กตรอนไม่ครบคู่ เปรียบให้เห็นภาพง่ายๆ หากตัวเราเป็นโมเลกุล มือของเราก็คือส่วนที่จะยื่นไปจับกับอิเล็กตรอนนั่นเอง
หากมือทั้งสองของเราถือของอยู่ เราก็จะไม่มีมือว่างไปหยิบจับอะไรเพิ่มเติม แต่ถ้าหากมือข้างหนึ่งของเราว่าง ก็อาจไปคว้าหยิบได้ตั้งแต่แก้วน้ำ ผลไม้ กรรไกร ตะปู ไม่ต่างจากโมเลกุลที่ขาดอิเล็กตรอนที่จะไปหยิบจับอะไรก็ได้ที่ผ่านเข้ามา
ความน่ากลัวของอนุมูลอิสระคือ โมเลกุลที่ขาดอิเล็กตรอนนี้ยึดจับอะไรก็ได้ในร่างกายของเรา ทั้งโปรตีน ไขมัน สารอันตราย นั่นรวมถึงการแย่งอิเล็กตรอนจากเซลล์อื่นๆ สร้างความไม่เสถียรต่อไปเป็นลูกโซ่ขนาดมหึมาในร่างกายเราแบบไม่มีที่สิ้นสุด
อนุมูลอิสระไวต่อปฏิกิริยาและมีความเป็นพิษสูง หากมีระดับอนุมูลอิสระมากเกินไป จะเข้าไปทำปฏิกิริยากับเซลล์ในร่างกาย รวมถึงเข้าไปทำลายโครงสร้างของเซลล์ทำให้เซลล์เสื่อมเร็ว เกิดเป็นโรคชราหรือแก่ก่อนวัย รวมถึงก่อให้เกิดความผิดปกติในเซลล์รวมถึงใน DNA ซึ่งอาจพัฒนาไปเป็นโรคต่างๆ เช่น โรคหลอดเลือด โรคหัวใจ โรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง โรคมะเร็ง เกิดการอักเสบและความแก่ชรา ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นสิ่งที่เราไม่อยากให้เกิดขึ้น
อนุมูลอิสระมาจากไหน?
อนุมูลอิสระเกิดจากปัจจัยทั้งภายในและภายนอกร่างกาย ปัจจัยภายในได้แก่ กระบวนการเผาผลาญภายในร่างกาย กลไกการทำลายเชื้อโรคของเม็ดเลือดขาว ระบบส่งสัญญาณระหว่างเซลล์ซึ่งเป็นที่เกิดขึ้นต่อเนื่องเป็นประจำในร่างกาย ส่วนปัจจัยภายนอกได้แก่ การได้รับรังสียูวีมากเกินไป มลพิษต่างๆ การสูบบุหรี่ หรือแม้แต่การออกกำลังกายที่หักโหมเกินไปก็สร้างอนุมูลอิสระขึ้นมาได้
โดยปกติแล้วร่างกายมีกลไกในการกำจัดอนุมูลอิสระที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่เมื่ออายุมากขึ้น ประสิทธิภาพของกระบวนการนี้ย่อมน้อยลง รวมถึงปัจจัยภายนอกที่เกิดจากการใช้ชีวิตของเรา ทั้งการอยู่ท่ามกลางแสงแดด ฝุ่น ควัน มลภาวะต่างๆ รวมถึงอาหารที่รับประทาน ทั้งอาหารปิ้งย่าง อาหารไหม้เกรียม อาหารไขมันสูง ทำให้เกิดอนุมูลอิสระส่วนเกินที่ร่างกายขับออกไม่หมด หากสะสมเป็นเวลานานอาจก่อให้เกิดโรคได้
สารต้านอนุมูลอิสระคืออะไร?
สารต้านอนุมูลอิสระคือสารที่มีความสามารถในการให้อิเล็กตรอนกับโมเลกุลที่อิเล็กตรอนไม่ครบคู่ เหมือนกับตู้กดน้ำผลไม้ที่พร้อมจ่ายขวดน้ำผลไม้เย็นๆ ให้มือที่ยังว่างได้จำนวนมาก เมื่อเรามีผลไม้เต็มมือแล้วก็จะเกิดความพอใจไม่อยากหยิบจับอะไรเพิ่มเติม โมเลกุลก็เช่นกัน เมื่อมีอิเล็กตรอนครบคู่ก็จะไม่ทำปฏิกิริยากับเซลล์อื่นๆ อีก
นอกจากนี้ สารต้านอนุมูลอิสระยังช่วยจับสารโลหะไม่ให้ทำปฏิกิริยาเกิดเป็นอนุมูลอิสระ เก็บกินอนุมูลอิสระ ทำลายปฏิกิริยาลูกโซ่ในการแย่งชิงอิเล็กตรอน รวมถึงควบคุมการแสดงออกของยีนในเซลล์ให้เหมาะสมอีกด้วย เรียกได้ว่าทำงานครบจบทุกวงจรเลยทีเดียว
สารต้านอนุมูลอิสระไม่ใช่เรื่องใหม่ เพราะหากย้อนไปในหน้าประวัติศาสตร์ มนุษย์รู้จักสมดุลของสารต้านอนุมูลอิสระและอนุมูลอิสระมานานแล้ว เพียงแต่รู้จักในชื่อของหยิน-หยางตามตำราแพทย์แผนจีนนั่นเอง สารต้านอนุมูลอิสระนับเป็นหยิน คือพลังงานธาตุเย็น ส่วนอนุมูลอิสระจัดเป็นหยางคือพลังงานธาตุร้อน หากรักษาสมดุลของหยินหยางได้ ร่างกายก็จะมีสุขภาพแข็งแรงอายุยืนยาว
ได้เห็นโทษของอนุมูลอิสระที่ส่งผลร้ายมากมายต่อร่างกายแล้วแบบนี้ อย่าลืมที่จะมองหาอาหารดีๆ เพื่อช่วยเพิ่มสารต้านอนุมูลอิสระ ลดความเสี่ยงโรค ชะลอความชรากันด้วยนะคะ
อ้างอิง
เสก อักษรานุเคราะห์. อนุมูลอิสระจากการออกกำลังกาย. สภากาชาดไทย. ศูนย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู.
จุฬาลงกรณ์เวชสาร. 47,3(มี.ค. 2546),139-148.
อฑิตยา โรจนสโรช. “สารต้านอนุมูลอิสระในข้าวดำ ข้าวเหนียวดำ และข้าวแดง :
การป้องกันการเป็นพิษต่อเซลล์และสารพันธุกรรมจากอนุมูลอิสระและการแสดงออกของยีนสะ
สมไขมันในเซลล์เพาะเลี้ยง.” วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2551.
Ware, Megan . How can antioxidants benefit our health?. Medical News Today
Villines, Zawn . How do free radicals affect the body?. Medical News Today.
Comments